Jutro 6. niedziela po Trójcy Świętej, przypomnę z tej okazji tekst sprzed roku…
***
O błogi spokoju, o duszy radości!
W grzechach piekielnych szukać cię nie trzeba,
Bo ty w pełnej jesteś wszak harmonii nieba…
Tak zaczyna się jedna z najpiekniejszych kantat Jana Sebastiana Bacha – Vergnügte Ruh, beliebte Seelenlust,
BWV 170. Powstała na 6. niedzielę po Trójcy Świętej i została po raz
pierwszy wykonana 28 lipca 1726 roku. To pierwsza z dwóch kantat na alt
solo, które Bach napisał latem 1726 roku. Miał wtedy prawdopodobnie do
dyspozycji bardzo dobrego śpiewaka, być może był nim Carl Gotthelf
Gerlach.
BWV 170. Powstała na 6. niedzielę po Trójcy Świętej i została po raz
pierwszy wykonana 28 lipca 1726 roku. To pierwsza z dwóch kantat na alt
solo, które Bach napisał latem 1726 roku. Miał wtedy prawdopodobnie do
dyspozycji bardzo dobrego śpiewaka, być może był nim Carl Gotthelf
Gerlach.
Carl
Gotthelf Gerlach (1704-1761) rozpoczął naukę w lipskiej Thomasschule
jeszcze za czasów Johanna Kuhnaua. Po ukończeniu szkoły kontynuował
naukę na Uniwersytecie Lipskim, który ukończył w 1727 roku, w tym samym
czasie asystował też Bachowi jako skrzypek, śpiewak i cymbalista.
Wielokrotnie prowadził w imieniu Bacha Collegium Musicum i pewnie
dlatego, powierzono mu w latach 1737-39 funkcję tymczasowego kierowinika
Collegium. Nie później niż w 1744, choć najpewniej juz w roku 1741
został jego stalym dyrygentem.
Gotthelf Gerlach (1704-1761) rozpoczął naukę w lipskiej Thomasschule
jeszcze za czasów Johanna Kuhnaua. Po ukończeniu szkoły kontynuował
naukę na Uniwersytecie Lipskim, który ukończył w 1727 roku, w tym samym
czasie asystował też Bachowi jako skrzypek, śpiewak i cymbalista.
Wielokrotnie prowadził w imieniu Bacha Collegium Musicum i pewnie
dlatego, powierzono mu w latach 1737-39 funkcję tymczasowego kierowinika
Collegium. Nie później niż w 1744, choć najpewniej juz w roku 1741
został jego stalym dyrygentem.
Tekst kantaty Vergnügte Ruh, beliebte Seelenlust został zaczerpnięty ze zbioru Gottgefälliges Kirchen-Opfer,
opublikowanego w 1711 roku przez bibliotekarza dworu w Darmstadt Georga
Christiana Lehmsa. Wyrażone jest w nim pragnienie osiągnięcia życia
wiecznego po cnotliwym życiu na ziemi. Pozostaje to w ścisłym związku z
przesłaniem Liturgii Słowa 6. niedzieli po Trójcy Świętej: Listu do
Rzymian (Umarliście dla grzechu, żyjecie zaś dla Boga) i Ewangelii według św. Mateusza (Jeśli wasza sprawiedliwość nie będzie większa niż uczonych w Piśmie i faryzeuszów, nie wejdziecie do królestwa niebieskiego).
opublikowanego w 1711 roku przez bibliotekarza dworu w Darmstadt Georga
Christiana Lehmsa. Wyrażone jest w nim pragnienie osiągnięcia życia
wiecznego po cnotliwym życiu na ziemi. Pozostaje to w ścisłym związku z
przesłaniem Liturgii Słowa 6. niedzieli po Trójcy Świętej: Listu do
Rzymian (Umarliście dla grzechu, żyjecie zaś dla Boga) i Ewangelii według św. Mateusza (Jeśli wasza sprawiedliwość nie będzie większa niż uczonych w Piśmie i faryzeuszów, nie wejdziecie do królestwa niebieskiego).
Altowi towarzyszy w kantacie Vergnügte Ruh, beliebte Seelenlust mały
zespół instrumentalny złożony z oboju d’amore, dwojga skrzypiec,
altowki, organów i basso continuo. Kompozycja składa się tylko z pięciu
części – trzech arii rozdzielonych recytatywami. Jest tak zwięzła
dlatego, że podczas tej samej liturgii została również wykonana
siedmioczęściowa kantata Ich will meinen Geist in euch geben, JLB
7 Johanna Ludwiga Bacha na cztery głosy solowe (sopran, alt, tenor,
bas), czterogłosowy chór, dwa rogi, dwoje skrzypiec, altówkę i basso
continuo.
zespół instrumentalny złożony z oboju d’amore, dwojga skrzypiec,
altowki, organów i basso continuo. Kompozycja składa się tylko z pięciu
części – trzech arii rozdzielonych recytatywami. Jest tak zwięzła
dlatego, że podczas tej samej liturgii została również wykonana
siedmioczęściowa kantata Ich will meinen Geist in euch geben, JLB
7 Johanna Ludwiga Bacha na cztery głosy solowe (sopran, alt, tenor,
bas), czterogłosowy chór, dwa rogi, dwoje skrzypiec, altówkę i basso
continuo.
Po
raz pierwszy w swojej twórczości kantatowej Bach zwolnił organy z
funkcji instrumentu realizującego jedynie partię basso continuo i
powierzył mu rolę obligato. Co prawda w Sinfonii do kantaty Wir müssen durch viel Trübsal, BWV 146 organy były już instrumentem solowym, ale dopiero w kantacie Vergnügte Ruh, beliebte Seelenlust, BWV 170 Bach użył organów jako koncertującego instrumentu towarzyszącemu wokaliście w arii (3. Wie jammern mich doch die verkehrten Herzen)
raz pierwszy w swojej twórczości kantatowej Bach zwolnił organy z
funkcji instrumentu realizującego jedynie partię basso continuo i
powierzył mu rolę obligato. Co prawda w Sinfonii do kantaty Wir müssen durch viel Trübsal, BWV 146 organy były już instrumentem solowym, ale dopiero w kantacie Vergnügte Ruh, beliebte Seelenlust, BWV 170 Bach użył organów jako koncertującego instrumentu towarzyszącemu wokaliście w arii (3. Wie jammern mich doch die verkehrten Herzen)
Kantata Vergnügte Ruh, beliebte Seelenlust, BWV 170 rozpoczyna się piękną, wzruszającą arią, która zarówno swoim charakterem, jak i przesłaniem przypomina bardzo arię Mache dich, mein Herze, rein z Pasji według św. Mateusza, BWV 244. Arię Vergnügte Ruh, beliebte Seelenlust określa się często jako pastoralny taniec albo spokojną kołysankę. John Eliot Gardiner napisał o niej tak:
Poczatkowa aria to czyste czary – cieply, kwiecisty taniec na sześć ósmych*
w D-dur. Można prawie wyczuć łagodny uśmiech Bacha, przywoływanie
„Himmelseintracht”, „harmonii Niebios”. To jedna z tych niesłychanych
melodii, która tkwi w pamięci naszych uszu. Mija cały takt, zanim ruszy z
miejsca, ale kiedy już zaskoczy, to jakby nigdy nie miała się zatrzymać
(w rzeczywistości ma tylko osiem taktów długości, ale daje niekończący
się efekt)(…). Z tekstem Lehma przed sobą, Bach szuka sposobów, żeby
podkreślać spokój ducha jako cel życia i form, które pozwolą mu oddać
chwilowe odniesienia do grzechu i kruchej fizyczności.
w D-dur. Można prawie wyczuć łagodny uśmiech Bacha, przywoływanie
„Himmelseintracht”, „harmonii Niebios”. To jedna z tych niesłychanych
melodii, która tkwi w pamięci naszych uszu. Mija cały takt, zanim ruszy z
miejsca, ale kiedy już zaskoczy, to jakby nigdy nie miała się zatrzymać
(w rzeczywistości ma tylko osiem taktów długości, ale daje niekończący
się efekt)(…). Z tekstem Lehma przed sobą, Bach szuka sposobów, żeby
podkreślać spokój ducha jako cel życia i form, które pozwolą mu oddać
chwilowe odniesienia do grzechu i kruchej fizyczności.
Zapraszam do posłuchania początkowej arii z kantaty Vergnügte Ruh, beliebte Seelenlust, BWV 170 w wykonaniu Damiena Guillon i Le Banquet Céleste. Film powstal w trakcie nagrywania dla Zig Zag Territoires płyty Damien Guillon / Le Banquet Céleste, Bach: Cantates BWV 170 & 35.
Vergnügte Ruh, beliebte Seelenlust,
Dich kann man nicht bei Höllensünden,
Wohl aber Himmelseintracht finden;
Du stärkst allein die schwache Brust.
Drum sollen lauter Tugendgaben
In meinem Herzen Wohnung haben.
O błogi spokoju, o duszy radości!
W grzechach piekielnych szukać cię nie trzeba,
Bo ty w pełnej jesteś wszak harmonii Nieba.
Tylko tyś wzmocnieniem dla ludzkiej słabości,
W darach cnoty tedy mam upodobanie,
I one w mym sercu znajdują mieszkanie.
* w manuskrypcie Bacha zapisane jako 12/8
